W dniu 26. listopada 2017 r. w Kaplicy Pamięci przy Sanktuarium NMP Gwiazdy Nowej Ewangelizacji i św. Jana Pawła II odbyła się międzynarodowa konferencja „Pamięć i Nadzieja”, poświęcona Polakom ratujących Żydów w czasie II wojny światowej. 

Konferencję zainaugurowała Msza św. w Sanktuarium NMP Gwiazdy Nowej Ewangelizacji i św. Jana Pawła II sprawowana przez przełożonego Warszawskiego Prowincji Zgromadzenia Najświętszego Odkupiciela  ojca Janusza Soka CSsR. Eucharystię koncelebrowali między innymi: dyrektor i założyciel Radia Maryja i Telewizji Trwam Ojciec Tadeusz Rydzyk CSsR oraz rektor Wyższej Szkoły Kultury Społecznej i Medialnej w Toruniu ojciec Zdzisław Klafka CSsR.

W krótkiej homilii wygłoszonej w uroczystość Jezusa Chrystusa Króla Wszechświata ojciec Janusz Sok pytał o Króla, o Jego królestwo, tron, terytorium, armię. Podkreślił sześć kroków potrzebnych, aby dostać się do Bożego królestwa zapisanych w czytanej Ewangelii: głodnych nakarmić, spragnionych napoić, nagich przyodziać, przyjąć przybyszów, chorych odwiedzać, więźniów nie unikać. 

–  Są wśród nas ludzie uratowani i Ci którzy ratowali. Dziękujemy im za przykład wiary i odwagi.  (…)Nasze życie zapisane jest w pewnej księdze, dzień po dniu. Co Bóg znajdzie w niej po zamknięciu tej księgi, i jaka będzie prawda o mnie?

Po zakończonej Eucharystii goście zajęli miejsca w Kaplicy Pamięci, aby wysłuchać wystąpień prelegentów. W konferencji udział wzięli między innymi: marszałek Senatu RP – Stanisław Karczewski, prezes Rady Ministrów – Beata Szydło, sekretarz stanu w Kancelarii Prezydenta RP – Adam Kwiatkowski, Beata Kempa – szef Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, Mateusz Morawiecki – wicepremier, minister rozwoju finansów, minister spraw wewnętrznych i administracji Mariusz Błaszczak, Prezydent Miasta Torunia – Michał Zaleski, oraz wielu prelegentów z Polski i z zagranicy.

Zgromadzonych przywitał współgospodarz konferencji JM Rektor – Założyciel WSKSiM o. dr Tadeusz Rydzyk CSsR. Przypomniał ideę Kaplicy Pamięci:

– Gdy postanowiliśmy wybudować tę świątynię, postanowiliśmy upamiętnić tych, którzy ginęli w transzach w czasach II wojny światowej, ratując w czasie Holocaustu swoich braci, współobywateli – mówił założyciel i Dyrektor Radia Maryja o. dr Tadeusz Rydzyk CSsR

Prezes Fundacji From The Depths Jonny Daniels – drugi ze współorganizatorów –  mówił o wdzięczności Żydów za przyjęcie na polskiej ziemi oraz odwadze o. Tadeusza Rydzyka we wznoszeniu Kaplicy Pamięci.

– To zaszczyt, że możemy upamiętnić tych, którzy ryzykowali własnym życiem i oddali je za swoich bliskich. Przez 1000 lat społeczność żydowska mieszkała w Polsce obok swoich sąsiadów. To istnienie w pewnym momencie okazało się niemożliwe. Żydzi zawsze będą wdzięczni Polakom za otwartość i przyjecie ich na polskiej ziemi, Stać tutaj, to wielkie i pouczające doświadczenie – mówił Jonny Daniels.

Odczytane zostały listy Prezydenta RP Andrzeja Dudy, Prezesa Prawa i Sprawiedliwości Jarosława Kaczyńskiego oraz przewodniczącego Konferencji Episkopatu Polski ks. abpa. Stanisława Gądeckiego. Autorzy wszystkich listów pozdrowili uczestników kongresu oraz podkreślili znaczenie takich spotkań.

Niech to miejsce pokazuje jak wiele nas łączy i prowadzi do wspólnego dialogu – mówił w Kaplicy Pamięci marszałek Senatu Stanisław Karczewski.

– Bardzo bym chciał, żeby w przyszłym roku – w roku, w którym my Polacy będziemy obchodzili setną rocznicę odzyskania niepodległości po wielu, wielu latach zniewolenia, a Państwo 70. rocznicę proklamowania państwa Izrael, by nasze państwa zbliżyły się, rozumiały i myślały wspólnie o przyszłości ­– zaznaczył marszałek Karczewski.

W czas świadectw uratowanych wprowadziła siostra Antonietta Frącek – franciszkanka Rodziny Maryi.

– Siostry franciszkanki rodziny Maryi w obliczu wojny spieszyły z pomocą walczącym, więźniom, tułaczom i pogubionym dzieciom. Otworzyły serca dla Żydów. (…) Siostry uważały, że ratowanie Żydów jest obowiązkiem sumienia.

Poruszające świadectwa wygłosili Anna Henrietta Kretz – Daniszewski z Antwerpii (Belgia) oraz Jerzy Bander z Ciechocinka.

• Byłam skazana na śmierć tylko za jedną „zbrodnię”, urodziłam się Żydówką. (…) Żydów wyprowadzano grupami po 250 osób i strzelano (…) Ocalenie życia zawdzięczam Polakom i siostrom franciszkankom rodziny Maryi – powiedziała Anna Henrietta Kretz – Daniszewski.
• Ocalenie zawdzięczam Polakom (…). Oby ich imiona nie były nigdy zapomniane – zaświadczył Jerzy Bander.

Zgromadzenie Franciszkanek Rodziny Maryi ocaliło w czasie niemieckiej okupacji 750 żydowskich dzieci.

Bardzo poruszające wystąpienie wygłosił Wiceprzewodniczący Parlamentu Izraela, sekretarz generalny Izraelskiej Partii Pracy, Yehiel Hilik Bar. Mówił o odwadze Polaków, którzy zaryzykowali życie, aby bronić innych w ludzi, w dodatku innego wyznania.

– Cóż większego można zrobić w życiu niż to, by zaryzykować życie swoje i bliskich, chcąc ratować żydów, ludzi innego wyznania. Nie ma na świecie drugiej takiej odwagi i jesteśmy tu po to, by pielęgnować ich pamięć, by potwierdzić ich wielkość.

Wiceprzewodniczący Parlamentu Izraela opowiedział też historię swojej rodziny:

– 70 lat temu 2/3 mojej rodziny zginęło z rąk nazistów na ziemiach polskich tylko za to, że byli Żydami.

Wicepremier, minister rozwoju i finansów Mateusz Morawiecki uściślił określenie „naziści”:

– Trzeba nazwać tych zbrodniarzy, ponieważ zbrodniarze nie mogą spać spokojnie. To nie byli naziści, tylko Niemcy. To oni zgotowali ten los. (…) Kiedy mówimy o tym, że trzeba pamiętać o tych, którzy ratowali Żydów, należy pamiętać również o tym, aby ścigać zbrodniarzy.

Wicepremier wspomniał również o roli Polaków w ratowani z Holocaustu.

– Nie można byłoby być ocalonym w Polsce bez pomocy Polaków. Wszyscy bracia żydowscy ocaleni w Polsce zostali ocaleni przez Polaków. W Holandii, Belgii czy Francji ryzykowano więzieniem. W Polsce ryzykowano śmiercią.

Kolejne wystąpienie przygotował Ayoob Kara – minister ds. komunikacji Państwa Izrael. Opowiedział się przeciwko ekstremizmowi, terroryzmowi oraz apelował o wsparcie dla Państwa Izrael.

– Ważne jest, by zrobić wszystko, aby powstrzymać każdy rodzaj ekstremizmu na świecie. Musimy współpracować, by zwalczać ekstremizm i terroryzm, podobnie jak wcześniej nazizm. (…) Uważam, że należy wspierać Izrael jako demokrację na Bliskim Wschodzie.

Chwilę po tym wystąpieniu głos zabrała Prezes Rady Ministrów Beata Szydło, która dotarła na kongres w trakcie jego trwania. W swoim przemówieniu zwróciła uwagę na to, że w tych barbarzyńskich czasach, Polacy zachowywali się dzielnie i przyzwoicie. 

– Ale Niemcy postanowili unicestwić Żydów, Polaków i inne nacje, które przeszkadzały im w realizacji tego planu. Znaleźli się sprawiedliwi, którzy właśnie dzięki miłości potrafili się temu przeciwstawić. Bardzo dużo poświęcili, ginęły całe rodziny, byli wywożeni do obozów koncentracyjnych.

Premier podkreśliła, że urodziła się w Oświęcimiu i od najmłodszych lat słyszała o „słodkawym dymie z obozu zagłady”. Prezes Rady Ministrów nawiązała także do Ewangelii. 

– Jak mówi Ewangelia: Nie ma większej miłości, gdy ktoś życie swoje oddaje za przyjaciół swoich

Beata Szydło podkreśliła również, że Polacy i Żydzi są bohaterami:

– Musimy mówić o bohaterskich Żydach i bohaterskich Polakach. To nasza wspólna miłość, wspólna prawda, wspólna nadzieja.

Polska premier skupiła swoją uwagę na miłości oraz nadziei:

– Dzięki miłości Sprawiedliwi mogli nieść pomoc tym, których życie było zagrożone. (…) Bez pamięci nie ma tożsamości, bez nadziei nie ma przyszłości. (…) 

Mariusz Błaszczak – minister spraw wewnętrznych i administracji podkreślił, że naszym obowiązkiem jest głoszenie światu prawdy. Mariusz Błaszczak przypomniał, że w trakcie II Wojny Światowej Polska straciła aż 6 milionów obywateli.

• Gdybyśmy zapytali młodego człowieka z Zachodu, kto wymordował ludzi, to odpowiedź byłaby pewnie, że naziści. A któż to są Ci naziści? (…) Zaczęło się od mordowania polskich elit.

Minister spraw wewnętrznych i administracji wskazał na rolę ojca Tadeusza Rydzyka w dziele upamiętnienia prawdy:

– To on wykonał funkcję państwa polskiego. Bo ta kaplica, te nazwiska upamiętnionych Polaków, którzy oddali swoje życie ratując Żydów, swoich sąsiadów, przyjaciół, ale też ludzi nieznanych. To jest funkcja państwowa (…) wykonana przez o. Tadeusza Rydzyka.

Następne przemówienie wygłosił Rabin Dov Lipman – były członek Parlamentu Izraela z ramienia partii Yeish Atid. 

• To dla mnie wielki zaszczyt i niejako wstyd, że tak długo tutaj nie przyjeżdżałem i nie dziękowałem jako człowiek, którego dziadek przeżył holocaust. (…) Kiedy wrócę do Izraela, będę mówił, pisał i krzyczał, że Żydzi powinni przyjechać do Polski zobaczyć obozy, ale też przyjechać tutaj – po to, by powiedzieć „dziękuję” tym Polakom.

Rabin Dov Lipman nawiązał do tego, że wszyscy ludzie wiary powinni stać razem ponieważ są na ziemi aby spełnić jedno zadanie. 

–  My, ludzie wiary, stajemy razem i spełniamy powierzone nam biblijne zadanie: jesteśmy światłem narodów – żydzi i chrześcijanie.

Jarosław Sellin – sekretarz stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego skupił się na postaci św. Jana Pawła II:

– Jeśli żydzi i chrześcijanie zaczną na nowo rozmawiać ze sobą o poważnych biblijnych tematach będzie to zasługa św. Jana Pawła II. (…) Karol Wojtyła zanim wstąpił do seminarium należał do stowarzyszenia, które przyczyniło się do powstania Żegoty. (…) Z powodu pomocy Żydom jeden z kolegów seminaryjnych Karola Wojtyły poniósł śmierć z rąk Niemców.

Rabin Raphael Ashley Ostroff – naczelny rabin Rady Religijnej regionu Gush Etzion oraz uznany nauczyciel o Holokauście opowiedział zgromadzonym o tym, że pamięć była zawsze ważnym motywem dla Żydów. Podkreślił, że Żydzi pamiętają o wrogach, ponieważ gdyby o nich zapomnieli, to nikt nie mógłby im przypomnieć bandyckich czynów. Rabin wspomniał również o tym, że Żydzi są winni wdzięczność tym bohaterom, którzy ratowali Żydów w tamtym okresie.

Następną prelekcję wygłosił Jan Dziedziczak – sekretarz stanu w Ministerstwie Spraw Zagranicznych. Minister wspomniał o działaniach Niemców w trakcie II wojny światowej oraz o poniesionych przez Polskę stratach.

– W okresie terroru i strachu Niemcy realizowali zbrodnie holocaustu. (…) Do dziś w Polsce II wojna światowa jest wspominana w rodzinnych rozmowach. Nie ma dziś prawie żadnej polskiej rodziny, w której nikt nie zginął w tamtym okresie.

Jan Dziedziczak podkreślił również, że w Polsce uratowano najwięcej osób pochodzenia żydowskiego.

– Warto podkreślić, że bardzo wielu Polaków ratowało Żydów i za to zapłaciło, tych nazwisk jest znacznie więcej. (…) W Polsce Żydów uratowano znacznie więcej, mimo, że karą była śmierć. 

Minister podkreślił jak wagę dialogu i bezpieczeństwa: 

– Bardzo się cieszę, że możemy tutaj rozmawiać. Jest to dla nas bardzo ważny dialog, dialog oparty na prawdzie. Tylko na prawdzie można budować przyjaźń. (…) Gdybyśmy mieli tego typu konferencję na Zachodzie, to za oknem byłyby czołgi i wojsko. 

Następne wystąpienie przygotował dla zgromadzonych Prof. dr hab. Mirosław Golon – dyrektor Oddziału Instytutu Pamięci Narodowej w Gdańsku. W swojej prelekcji mówił, że w Polsce zaniedbywano problem zagłady, a także zaniedbywano problem Polaków ratujących Żydów. Podkreślił również ważność takich obiektów muzealnych, aby młodzi ludzie poznali prawdziwą historię swoich przodków.

Swoją prelekcję wygłosił także ojciec Janusz Sok – prowincjał Warszawskiej Prowincji Zgromadzenia Najświętszego Odkupiciela. Mówił, że wspaniałą wartością dla człowieka jest wolność:

– Tylko człowiek wolny może oddać życie za drugiego człowieka. Stajemy tutaj, ramię przy ramieniu z naszymi braćmi w wierze. 

Na zakończenie modlitwę w języku hebrajskim odmówił rabin Moshe Itsik – przewodniczący Gminy Żydowskiej w Gruzji. Modlitwę Kościoła katolickiego po polsku poprowadził ojciec Janusz Sok.

Tuż po modlitwie słowo podsumowania wygłosili ojciec Tadeusz Rydzyk CSsR oraz Jonny Daniels.

– Ja tutaj dziś czuję miłość – to jest piękne – od wszystkich. Dziękuje bardzo – mówił wyraźnie wzruszony ojciec Tadeusz Rydzyk.

Natomiast Jonny Daniels podkreślił, że wysłuchaliśmy dziś opowieści z przeszłości, że dostaliśmy dzisiaj ważną lekcję historii. Podziękował wszystkim, którzy ratowali Żydów.

Obecnie na ścianach Kaplicy Pamięci wyrytych jest 1170 nazwisk Polaków wymordowanych przez Niemców za pomoc Żydom. Często całe rodziny.

Konferencję zorganizował Instytut im. św. Jana Pawła II „Pamięć i Tożsamość”, działający przy Fundacji Lux Veritatis, wraz z fundacją From The Depths przy współpracy z Wyższą Szkołą Kultury Społecznej i Medialnej w Toruniu. Patronat honorowy nad międzynarodowym sympozjum „Pamięć i Nadzieja” objęli Premier Beata Szydło, prezes Prawa i Sprawiedliwości Jarosław Kaczyński, oraz marszałek senatu RP Stanisław Karczewski. 

Maciej Wojciechowski
Zespół prasowy WSKSiM