5 kwietnia 2025 r. w murach Akademii Kultury Społecznej i Medialnej w Toruniu odbyła się konferencja przebiegająca pod hasłem ‘’Prawa człowieka w dobie kryzysu praworządności’’. Współorganizatorem wydarzenia było Stowarzyszenie Sędziowie RP. Sympozjum rozpoczęło się po Mszy Świętej w Sanktuarium NMP Gwiazdy Nowej Ewangelizacji i św. Jana Pawła II. Słowo wstępu do obecnych skierował m.in. dyrektor Radia Maryja i Telewizji Trwam o. Tadeusz Rydzyk CSsR:

[…] i ten św. Augustyn po nawróceniu, m.in. powiedział tak: ‘’ Czymże, więc są wyzute ze sprawiedliwości państwa, jeśli nie wielkimi bandami rozbójników?’’ […] gdy patrzę, co się dzieje, to mówię – z kim mamy do czynienia? Mówię: bestie. Tak może być, jak człowiek będzie chciał osiągnąć sukces, wyzbyć się sprawiedliwości, prawdy. Szanowni Państwo, jesteście potrzebni naszej ojczyźnie, jesteście potrzebni ludziom, potrzebne jest wasze świadectwo, a jeżeli daje się świadectwo, to trzeba mieć siłę iść pod prąd […]. I obrywa się […]. Dziękuję Państwu, że dajecie świadectwo. Pomagacie ludziom odzyskać godność, prawdę, a w rezultacie i pokój. Jesteście świadkami prawdy, świadkami normalności […]. I bądźcie dalej świadkami, jakkolwiek będzie wam ciężko, ale to ciężko jest chwilę. Łatwo iść pod prąd silniejszych, być koniunkturalistą, ale to jest czasowe, ale wtedy idzie się w kierunku zniszczenia innych, zniszczenia siebie, zniszczenia państwa, narodu, kultury. To zniszczenie wiemy, że sięga aż w wieczność. Tylko pod prąd jest droga do źródła, a źródłem jest Jezus Chrystus. Cudem są ci, którzy tę drogę już przeszli i oni są dla nas wzorem, a takich było wielu w Polsce i jest.

Pierwszą sesję otworzył sędzia Trybunału Konstytucyjnego dr hab. Jarosław Wyrembak wystąpieniem na temat Prawa do prawdy rozumianego jako ‘’prawo do życia w przestrzeni wolnej od fałszywych narracji oraz manipulacji’’. Prelegent podkreślił jego rolę jako podstawę innych praw człowieka, realnej demokracji oraz państwa prawnego.

Warunkiem każdego wyboru przez nas dokonywanego jest właściwe rozeznanie rzeczywistości, której ten wybór dotyczy oraz rzeczywistość, która przez ten wybór ma być kształtowana. Decydujemy o życiu publicznym i w czyje ręce złożyć władzę- prawodawczą, wykonawczą a w konsekwencji sądowniczą. Każda władza może dostać mandat poprzez wybory oparte na poznaniu prawdy albo wypaczone nierozpoznanym fałszem. Każdą władzę wyposażamy w tak samo realną moc kształtowania sytuacji prawnej każdego człowieka we wszystkich obszarach życia – dodał w dalszej części wykładu. Mówił także m.in. o prawie do prawdy jako sensu udziału w wyborach.

Następnie głos zabrał SSN prof. dr hab. Paweł Czubik, podejmując temat Bodnaryzacji prawa jako zagrożenia dla praw człowieka. Na początku profesor wyjaśnił tytułowy termin prelekcji, definiując go dwojako – jako proces grożący wszelkim prawom człowieka, gdyż skutkuje stanem, w którym prawo staje się niepewne oraz jako redefinicję ustalonych norm prawa. Dalej przytoczył przykład pierwszego wydarzenia, za sprawą którego silnie uderzono w ogólnie przyjęte normy interpretacji prawa – kwestię klasyfikacji ‘ statku lotniczego’ po 10 kwietnia 2010 roku, definiowanego jako ‘ statek publiczny’ podczas, gdy powinien być postrzegany jako wojskowy. Nakreślił sytuację zawarcia porozumienia dwustronnego między Polską a Rosją, które przewidywało ocenę tego wydarzenia. Jednak jako podstawę rozstrzygania wybrano niemające zastosowania reguły IKO-wskie. W konsekwencji doprowadzono do wykrzywionej interpretacji prawa. W wystąpieniu prelegent podkreślił m.in. kwestię mechanizmu interpretacyjnego pozbawiającego prawdę znaczenia, a także podważającego istnienie trwałych norm i wartości. Wspomniał także o upadku państwa jako idei i traktowania go jedynie jako tworu technicznego pozbawionego ciągłości historycznej oraz postrzeganiu w ten sam sposób prawa.

Referat zamykający pierwszą sesję prelekcji wygłosił poseł dr Bartłomiej Wróblewski, wykładowca uniwersytetu SWPS w Poznaniu. Podjął temat przedstawianych przez rządzących projektów zmian ustawowych dotyczących Wymiaru Sprawiedliwości. Przedstawiona przez niego refleksja dotyczyła metod możliwego uniknięcia wstrząsów w tej przestrzeni w okresie nadchodzącej dekady. Wskazał na 3 warunki skutecznych metod ustrojowych, wymieniając – zgodność z konstytucją jako stabilność podstawy prawnej, realizację celów wskazanych przez reformatorów (czynienie instytucji lepiej służącym społeczeństwu) oraz zapewnienie trwałości zmianom. Zwrócił również uwagę na to, że mimo uchwalenia konstytucji z dnia 2 kwietnia 1997 r. przez obóz lewicowo liberalny, odwołuje się ona do prawa naturalnego, wartości chrześcijańskich oraz chroni prawo do życia. Ponadto doktor zarysował możliwość zmiany konstytucji w przyszłości, do czego potrzebna byłaby większość stanowiąca ⅔ posłów. Podkreślił, że do tego czasu należy respektować ustawę zasadniczą, wskazując, że to brak szacunku, zrozumienia i znajomości tego dokumentu znacząco wpłynęły na osłabienie podstaw reform ustrojowych w Polsce po 2015 roku.

Jak widzimy, w obliczu gorących sporów politycznych nie jest łatwo znaleźć równowagę. Trzeba jednak jej szukać, by osiągnąć minimalny, ponadpartyjny, ustrojowy kompromis i przynajmniej w tym zakresie zagwarantować trwałość podstaw Wymiaru Sprawiedliwości Polsce, bo inaczej, jak pisał Jan Kochanowski – ‘’ Nową przypowieść Polak sobie kupi, że i przed szkodą, i po szkodzie głupi’’.

Ostatnim punktem pierwszej części sympozjum był panel dyskusyjny na temat Zagadnień prawnych ustrojowego zamachu stanu, w trakcie którego zostały podjęte m.in. kwestie jego wpływu na prawa jednostki oraz reakcji instytucji odpowiedzialnych za monitorowanie ich przestrzegania w Polsce i na świecie.

Drugą sesję konferencji otworzyło wystąpienie prezesa zarządu Fundacji Instytutu na rzecz Kultury Prawnej Ordo Iuris, adwokata Jerzego Kwaśniewskiego. Prelegent poruszył problem postępującego bezprawia wyrażającego się m.in. w decyzji o pozbawieniu sędziego Przemysława Radzika funkcji Zastępcy Rzecznika Dyscyplinarnego Sędziów Sądów Powszechnych, uchwałach, na podstawie których rząd Rzeczypospolitej odmawia poszanowania wyroków i postanowień Trybunału Konstytucyjnego oraz Sądu Najwyższego oraz rozporządzeniach naruszających prawo rodziców do religijnego wychowania dzieci w szkołach. Oprócz przytoczonych, wskazał również na szereg innych sytuacji obrazujących upadek pewności prawa. Wymienił m.in. metodę faktów dokonanych, stanowiącą zwieńczenie bezprawia, obserwowaną w sprawie przejęcia mediów publicznych oraz kwestię wytycznych nieposiadających charakteru aktu normatywnego, którym rząd nadaje jednak jego pozory i nakazuje szpitalom dokonywanie nielegalnych aborcji. Zwrócił także uwagę na upadek prawa do rzetelnego procesu sądowego, powołując się na przypadek śmierci Barbary Skrzypek.

[…] Uderzenie w prawo do rzetelnego procesu, uderzenie w wolność słowa, uderzenie w prawo do życia i w zasadę państwa prawnego poprzez wytyczne, poprzez rozporządzenia udające ustawy, uchwały udające rozporządzenia, poprzez działania faktyczne udające normy konstytucyjne. Nie mamy skutecznej ochrony praw i wolności. Upadły. Upadły pod ciosami bandy rozbójników. I są konkretne ofiary. Tymi ofiarami są już nasi współobywatele, nasi przyjaciele, członkowie naszych rodzin, członkowie zarządów pobożnych fundacji, pobożnych środowisk, do których o 6 rano, do prywatnych mieszkań, wpadają agenci ABW i przeszukują ich domy, mając wszystkie dokumenty już dawno zabezpieczone w resorcie. Po co to robią? Żeby zastraszyć. Żeby rządzić strachem i terrorem. To jest to oblicze indywidualne zamachu stanu.

Podsumowując, wskazał na trzy punkty naprawy tego problemu – 1. rozliczenie, bez którego nie funkcjonuje sprawiedliwość, 2. pojednanie mogące nastąpić na fundamencie prawdy i rozliczenia, 3. nowy ład i porządek, zwracając w tym momencie uwagę na możliwość wprowadzenia tych zmian także na poziomie konstytucyjnym.

Zwieńczenie konferencji stanowił drugi panel dyskusyjny, którego tematyka dotyczyła m.in. kwestii ambiwalencji wolności słowa.

Agata Nastula