W sobotę 9 marca 2024 roku w Akademii Kultury Społecznej i Medialnej w Toruniu odbyła się konferencja naukowa „Kryzys praworządności i wymiar sprawiedliwości – co dalej?”, w której skład wchodziły cztery rozbudowane sesje poświęcone różnym – ale łączącym się tematycznie – zagadnieniom.

Wydarzenie otworzył o. dr Zdzisław Klafka CSsR, prof. AKSiM – Rektor Akademii Kultury Społecznej i Medialnej w Toruniu. Wprowadzając w wydarzenie, przywołał słowa o. dr. Tadeusza Rydzyka CSsR prof. AKSiM, rektora-założyciela Akademii Kultury Społecznej i Medialnej i dyrektora Radia Maryja i Telewizji Trwam,

„Polityka musi być działaniem na rzecz kryterium sprawiedliwości, a wymaga to znajomości prawa. (…) Chcemy być solidarni w dobru i mówić – nie – rodzajom łamania prawa w naszej Ojczyźnie” – cytował o. dr Zdzisław Klafka CSsR, zaznaczając, że to „człowiek może zniszczyć świat”.

Gościliśmy w naszych murach również Małgorzatę Paprocką – sekretarz stanu w Kancelarii Prezydenta RP – która odczytała list od Prezydenta RP Andrzeja Dudy, w którym podziękował za zorganizowanie konferencji o tak ważnej i aktualnej problematyce. W skierowanym do uczestników słowie wspomniał także o debacie politycznej, która toczy się w naszym kraju, a odnosi się do praworządności w Polsce, doboru powoływanych sędziów czy – jak to podnoszą niektórzy – nieprawidłowego ukształtowania składu Trybunału Konstytucyjnego oraz Krajowej Rady Sądownictwa.

W Sympozjum wprowadził nas także sędzia Piotr Skrzyszowski, prezes Sądu Okręgowego w Krakowie, przewodniczący Ogólnopolskiego Zrzeszenia Sędziów „Sędziowie RP”, który skupił się przede wszystkim na tym, że sędzia ma za zadanie działać dla obywateli, a nie poddawać się politycznym pobudkom. Złożył także podziękowania dla środowisk naukowych, które zaangażowały się w organizację tak ważnego wydarzenia, jakim była ta konferencja.

– Służba na rzecz dobra obywateli, a nie realizacja interesów politycznych – podkreślił sędzia Piotr Skrzyszowski, który jednocześnie zapowiedział nadchodzące projekty odnoszące się do ochrony praworządności.

Sesja I

Sesję I „Praworządność, zasada legalizmu (art. 7 Konstytucji) a praktyka ustrojowa i orzecznicza” poprowadził dr Paweł Adam Makowski z AKSiM. Pierwszym prelegentem była prof. dr hab. Anna Łabno z Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach z tematem „Status ustrojowy trzeciej władzy”. Wyróżniła między innymi znaczenie fundamentu prawa, jakim jest stary system Monteskiusza, według którego każda władza powinna mieć ściśle określone granice, które służą ochronie wolnej jednostki. Jak wspomniała, „bez tego nie ma wolnego państwa i człowieka”. Prof. Anna Łabno wskazała też przykład niemiecki, który zakłada, że trójpodział władzy nie jest konieczny, potrzebne są pewne przekształcenia, a system monteskiuszowski jest po prostu przestarzały.

– Chaos wynika z pominięcia władzy, która wydaje się nieograniczona – podkreśliła.

Następnie wystąpiła sędzia Dagmara Pawełczyk-Woicka, sędzia Sądu Okręgowego w Krakowie, przewodnicząca Krajowej Rady Sądownictwa, która zwróciła uwagę na kryzys konstytucyjny w 2015 roku, odnosząc się w swoim referacie „Sprawa polskich sędziów, wojna trybunałów”. Przypomniała także zebranym, że jako wolny obywatel, każdy ma prawo do prawego sądu.

Kolejnym prelegentem był dr Marcin Romanowski, były wiceminister sprawiedliwości, z Akademii Wymiaru Sprawiedliwości i Akademii Kultury Społecznej i Medialnej. Podjął tematykę „Różnorodności i przemian koncepcji praworządności w Europie”, w której wskazał na dwa panujące trendy, zmieniające media i prawa – są nimi sędziokradztwo i unifikacja.

– Najpierw trzeba stworzyć prawo, by móc je później stosować – powiedział, podsumowując później, że „sędziowie to usta ustawy”.

Na koniec pierwszej sesji głos zabrali zastępcy Prokuratora Generalnego – Robert Hernand i Michał Ostrowski z prelekcją „Nielegalność zmian w prokuraturze i ich wpływ na bezpieczeństwo państwa”.

– Zauważyłem pewną tendencję do kierowania się uchwałą Sejmu. Uchwała Sejmu pojawia się w uzasadnieniu jako akt o charakterze nie do końca normatywnym, ale istotnym, co oznacza, że powinien na niego zwrócić uwagę prokurator przy podejmowaniu decyzji. To jest to niebezpieczeństwo, które dostrzegamy – mówił prok. Robert Hernand.

Sesja II

Sesję II „Źródła prawa i orzecznictwo sądów (w tym międzynarodowych)” moderował sędzia Michał Lasota, który jako pierwszą o zabranie głosu poprosił prof. dr hab. Genowefę Grabowską z Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach z referatem „Konstytucje narodowe czy prawo Unii Europejskiej. Spór o granice zasady pierwszeństwa unijnego prawa”, a tuż po niej wystąpił sędzia Trybunału Konstytucyjnego, prof. dr hab. Mariusz Muszyński z Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie z tematem „Wykonywaniem wyroków trybunałów międzynarodowych z perspektywy konstytucyjnego systemu źródeł prawa”.

– Trybunał międzynarodowy jest organem międzynarodowym lub organem organizacji międzynarodowej. Wyrok trybunału jest aktem takiego organu, a więc należy do systemu prawa międzynarodowego. Jego status w prawie krajowym jest więc pochodną relacji prawa międzynarodowego i krajowego – powiedział prof. dr hab. Mariusz Muszyński.

Sesja III

Sesję III, poświęconą statusowi sędziego, poprowadziła sędzia Joanna Pąsik. Sesja ta rozpoczęła się wykładem pod tytułem „Europejski Trybunał Praw Człowieka i Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej o statusie sędziego i sądzie ustanowionym ustawą” prof. dr. hab. Aleksandra Stępkowskiego, sędziego Sądu Najwyższego, który również reprezentuje Uniwersytet Warszawski. W prelekcji zwrócił uwagę na to, że aktualnie bierzemy udział w głębokiej zmianie politycznej, a jednocześnie mierzymy się z problemem zrozumienia trójpodziału władzy.

Do zgormadzonych w Auli AKSiM i łączących się za pośrednictwem transmisji TV Tilma zwrócił się również sędzia Zygmunt Drożdżejko, który traktował o zasadzie nieusuwalności sędziego, obecnie niepodważalnej, ponieważ chroni ją Konstytucja RP. Zaznaczał także i podkreślał to, że każdy wolny człowiek ma prawo do tego, żeby został sprawiedliwie osądzony – o czym także wspominali przedmówcy – a zasady nie są dla sędziego, ale dla społeczeństwa.

Sesję III podsumowała dr Edyta Krzysztofik z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II z prelekcją „Przesłanki kontroli pojęcia sądu krajowego w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości”, która wyróżniła istotę funkcjonowania w sądownictwie Karty Praw Podstawowych, chociaż zauważyła, że nie zawsze można powołać się na jej postanowienia. Próbowała także odpowiedzieć na postawione pytanie: czy sądy krajowe są sądem według standardów Trybunału Sprawiedliwości i Unii Europejskiej? Prelegentka wśród swoich refleksji wskazała, że są przesłanki z których wynika, że można mieć po temu wątpliwości i odpowiedź nie do końca jest znana i oczywista.

– Każdy sąd może orzekać na podstawie prawa europejskiego. (…) Każdy sąd krajowy będzie w końcu sądem Unii Europejskiej – oznajmiła dr Edyta Krzysztofik.

Sesja IV

Ostatnią IV sesję „Kryzys praworządności a wolność słowa oraz wolność sumienia i wyznania” konferencji poprowadziła sędzia Anna Gąsior-Majchrowska, która jako pierwszego prelegenta tej części zaprosiła do zabrania głosu ks. prof. dr. hab. Pawła Bortkiewicza TChr z Akademii Kultury Społecznej i Medialnej z tematem „Sprawiedliwość jako problem etyczno- -prawny”.

– Sprawiedliwość polega na oddawaniu temu, komu, co się należy, więc komu i co się należy? – zaczął swoje wystąpienie Ksiądz Profesor.

Następnie została rozwinięta istota sprawiedliwości – „nie będzie się doznawało ani zadawało krzywd”. Oczywiste jest to, że każdy potrzebuje jakiegoś stopnia zabezpieczenia i wtedy odczuwalna jest gwarancja stabilności, która jest potrzebna w życiu, ponieważ stanowi fundament, na którym mogą opierać się konieczne niezbędności.

– Równą moc mają ci, którzy mogą najwięcej, a oznacza to, że wszyscy są sobie równi – poweidział prelegent, odnosząc się do tego, że dopuszczalne są jednak wykluczenia i dyskryminacja słabszych. Niemniej jednak podkreślił, że wieczne są prawa Boże i trwają od wieków.

Następna wystąpiła dr hab. Joanna Taczkowska-Olszewska z Akademii Kujawsko-Pomorskiej i Akademii Kultury Społecznej i Medialnej. Rozwinęła w swoim wystąpieniu kwestię „Zwalczania nielegalnych treści jako elementu inżynierii społecznej – zmiana europejskiego standardu wolności wypowiedzi”. W trakcie wystąpienia wskazała na to, że należy dostrzec zmianę polityczną, ale żeby ona nastąpiła, trzeba użyć odpowiednich do tego narzędzi, czyli w tym przypadku prawa.

– Aby zmiana polityczna mogła się dokonać, musi trafić na określony grunt, czyli społeczny – powiedziała dr hab. Joanna Taczkowska-Olszewska.

Ostatnim prelegentem był dr Michał Sopiński, rektor-komendant Akademii Wymiaru Sprawiedliwości, który podjął temat odwróconej zasady legalizmu. W swoim wystąpieniu podkreślił, że „rządy prawa zmieniają się w rządy ludzi, a nie prawa”.

Na zakończenie do zebranego audytorium zwrócił się sędzia Piotr Schab, prezes Sądu Apelacyjnego w Warszawie, a od 2018 roku Rzecznik Dyscyplinarny Sędziów Sądów Powszechnych.

Konferencję naukową „Kryzys praworządności i wymiar sprawiedliwości – co dalej?” podsumował o. dr Zdzisław Klafka CSsR, prof. AKSiM, dziękując zgromadzonym za przybycie, a wszystkim Prelegentom za ogromny wkład merytoryczny w refleksję naukową na temat praworządności.
Wydarzenie zostało zorganizowane we współpracy Ogólnopolskiego Zrzeszenia Sędziów „Sędziowie RP” w Krakowie z Akademią Kultury Społecznej i Medialnej w Toruniu.
Patronat medialny objęli: Radio Maryja, Telewizja Trwam, „Nasz Dziennik”, miesięcznik „W Naszej Rodzinie”, „Niedziela”, „Sieci” i portal wPolityce.pl.

Jagoda Strzyżewska
Zespół Prasowy AKSiM